Büün hepsimiz kutlêêrız Moldova tarıfından 1994-cü yılın Kırım ayın (dekabri) 23-dä gagauzlara verilän Gagauziya (Gagauz Yeri) özel hak statusun 20-ci yıldönümünü.
Bu statusa basamaklar böläydi:
Perestroyka çekettiynän avtonomiya ruhu havada uçmaa başladı. Gagauz inteligenţiyası gagauzlara kultura avtonomiyasını fikirini ortaya attı.
1986-da gagauz rayonnnarın gazetalarında hem Kişinevun “Literatura şi Arta” gazetasında gagauzça sayfalar tiparlanmaa başladı. 1986-da açıldı “Bucaan dalgasında” televideniye hem radio kolverimneri. 1988-ci yılda “Ana Sözü” gazetası kuruldu. Bu presa yollarınnan gagauz dili, literaturası hem sözleri milletä hemen etişmää başladı. Fikirlär kaynamaa çeketti.
1988-ci yılda resimci Dimitriy SAVASTİNın masterskayasında toplanardılar Dimitriy SAVASTİN, Dimitriy NOVAK (Ayoglu), Görgi STAMATOV, İvan DYAÇUK, Todur ZANET da, gagauz milletinin gelecää için lafederäk hem düşüneräk, ortaya ölä bir ideyä koydular: bir diskusiya klubu açmaa. O klubun temelindä dä sora kuruldu “Gagauz Halkı” akıntısı. “Gagauz Halkı” akıntısının ardına Çadırda kuruldu “Millet Sancısı”, Valkaneştä da – “Vatan” akıntıları.
1989-cu yılın Hederlez ayın (may) 21-dä “Gagauz Halkı” akıntısının I-ci Syezdı oldu, da burada hepsi akıntılar “Gagauz Halkı” akıntının kanadı altında birleştilär.
1989-cu yılın Canavar ayın (öktäbri) 29-da resimci Pötr VLAH, Leonid DOBROV, “Millet Sancısı” milli akıntının lideri Todur TERZİ Komratta kaldırdılar Gagauzların BAYRAANI (Bayraanın avtoru – resimci Pötr VLAH) – maavi bezin ortasında Canavar kafası resimni, bezin yannarında da – horozçuklar.
1989-cu yılın Kasım ayın (noyabri) 12-dä Komrat kutura Evindä olan gagauz halkın Üstolan Syezdında Karar alındı, ani Moldova Sovet Soţialist Respublikasının içindä Gagauz Avtonom Sovet Soţialist Respublikasının kurulmaa.
1990-cı yılın Orak ayın (iyül) 22-dä Gagauz Halkın Üstolan Syezdında Gagauz Milli Bayra hem Gagauz Milli Gimnası (avtorlar Todur ZANET hem Mihail KOLSA) kabledildi.
1990-cı yılın Harman ayın (avgust) 19-nda Gagauz Halkın Üstolan Syezdında baamsız Gagauz Respeblikasının kurulması dünneyä bildirildi. Syezd karar aldı o yılın Canavar ayında Gagauz Respeblikasının prezidentını hem Üüsek Sovetini seçmää.
1990-cı yılın Canavar ayın 25-29 günnerindä, seçimneri kösteklemää hem Gagauz Respeblikasını yok etmää deyni, Kişinev Gagauziya halkların üstünä volontörları yolladı.
1990-cı yılın Canavar ayında (oktäbri) Gagauz Respeblikasının prezidentı Stepan TOPAL seçildi. Hep ozamannar Üüsek Sovetin deputatları da seçildi. Üüsek Sovetin başı Mihail KENDİGELÄN ayırıldı.
1990-cı yılın Canavar ayında (oktäbri) Gagauziyeya Sovetlär Birliin iç askeri girdi da Moldova hem Gagauz Respublikası arasında duvar gibi durdu.
1993-cü yılda Leonid DOBROV hem Konstantin TAUŞANCI Gagauziya (Gagauz Yeri) avtonom bölgesinin Zakon proektını önä çıkardılar. (Proektın incelemesindä pay aldılar Todur MARİNOGLU hem Todur ZANET. Ama onnar proeknı imzalamadılar da proektın avtoru Leonid DOBROV hem Konstantin TAUŞANCI sayılêrlar).
1994-cü yılın Kirez ayın (iyün) 2-dä Komrada geldi Türkiyenin 9-cı prezidentı Suleyman DEMİREL, da avtonomiyanın kurulmasında aracı oldu Gagauz Respublikasının hem Moldovanın arasında.
1994-cü yılın Kırım ayın (dekabri) 23-dä Moldova parlamentı kabletti “Gagauziya (Gagauz Yeri) özel hak statusu için” Zakonu.
Ama unutmayalım: olmaydı 1990-cı yılın Harman ayın (avgust) 19-zu HİÇ BİR KERÄ olmayaceydı 1994-cü yılın Kırım ayın (dekabri) 23-çü da.
Bunu HİÇ BİR KERÄ diil lääzım unudalım.
