Canavar ayın 30 – Kasım ayın 13 günneri arası Uzbekistanın Semerkand kasabasında geçän Birleşmiş Milletlär üüredicilik, bilim hem kultura kuruluşun (UNESCO) 43-cü genel Konferențiyasında 2025-ci yılın Kasım ayın 3-dä alındı Karar, ani Kırım ayın (dekabri) 15-şi “Dünnä Türk Dili Aylesi Günü” olarak bildirilsin.
Türkiye Prezidentı Recep Tayyip ERDOĞANın teklifinä görä hazırlanan bu Karar proektı, Uzbekistanın Semerkand kasabasında geçän UNESCOnun 43-cü genel Konferențiyasında 2025-ci yılın Kasım ayın 3-dä kabledildi hem 1893-cü yılda Orhon yazıların anaktarının bulunması dünneyä bildirilän gün – Kırım ayın (dekabri) 15-şi – “Dünnä Türk Dili Aylesi Günü” olarak kabledilmesi bildirildi.
Eridir urgulamaa, ani ilk kim 1893-cü yılda Orhon yazıların alfavitına anaktarı buldu oldu daniyalı bilim adamı, lingvist, istorik, profesor Vilgelm THOMSEN. Sora da 1894-cü yılda bu yazıları okuyan ilk adam oldu rus bilim adamı, türkolog, voctokoved, etnograf, arheolog Vasiliy Vasilyeviç RADLOV (Friedrich Wilhelm Radloff), 1891-ci yılda Orhon yazılarını bulan kişi hem o yzıların 10-dan zeedä bukvasına anaktar uygulayan. Vasiliy RADLOV hepsi Orhon yazılarını söktü hem tiparladı.
XIX-cu asirdä gagauzları aaraştıran Vasiliy RADLOVun üürencisi rus bilim adamı hem etnografı Valentin Aleksandroviç MOŞKOV Orhon yazılarını yaratan halk için bälä yazdı: “Demeli ki, bütün bu açıklamalardan var nicä karar almaa ani, o halk, kimindi Orhon yazıları, rus letopislerinin “torki” yada “uzı” halkı hem gagauzlar – hep o halktır. Onun adı Oguzlar – türk yada torki adlı büük bir halkın sadä bir soyunun adı…”
