2022-ci yılın Canavar ayın (oktäbir) 21-dä açılan hem Evropa rekonstrukțiya hem ilerlemä bankasının hem dä Evroninvestbankın verdii kreditinnän (59,5 milion evro) yapılan Gagauziyanın baş kasabasının Komradın 18,3 kilometralık uzunnuunda çevrä yolun ofițial açılından beeri bu yol sevindirer şöferleri hem insannarı.
Artık geçti may iki yıl, nicä o yolda peydalandı iki dildä bu yazılar da: “EUROPEANĂ MOLDOVA CONSTRUIM ÎMPREUNĂ” hem, bezbelli, romıncadan, ölä demäk gagauzçaya, çevirili “EVROPA MOLDOVASINI KALDIRÊRIZ BIRLIKTA”. Da bu iki yılın içindä, nekadar geçerim bu çevrä yoldan, tüflanıp, hep şaşêrım bu, ölä demäk, gagauzça denilän yazıya. Nekadar yufka çevirmäk hem nekadar saygısızlık gagauz dilinä, gagauz dilin stilistikasına hem orfografiyasına.
Gagauz dilin orfografiyasına görä, sade bir lafta “BIRLIKTA” 3 yannışlık yapılmış – “BİRLİKTÄ”.
Şindi çevirmäk için. Romıncayı bilmeyän okuycularımıza deyni romınca yazısını rusçaya çevirmesini vereriz: «ЕВРОПЕЙСКУЮ МОЛДОВУ СТРОИМ ВМЕСТЕ». Bütün yannışlıkları esaba alıp, bunun gagauzça yazısından çevirmesini yaparsak, olêr: «ВМЕСТЕ ПОДНИМАЕМ ЕВРОПЕЙСКУЮ МОЛДОВУ». Zerä romın dilindä gagauz “KALDIRÊRIZ” lafın maanası – “RIDICĂM” (not. – поднимаем).
Neçin bölä olêr? Neçin zerä çevirän ya gagauz dilini bilmeer, ya da robotun yardımını kullanêr.
Gagauz dilindä “KALDIRMAA” lafın bu maanaları var: 1) прям., перен. (при)поднимать; 2) убирать; уносить; 3) перен. увозить, отправлять; 4) ссылать; депортировать; 5) мобилизовывать; 6) будить, поднимать; 7) уничтожать, устранять, отменять; ликвидировать; смещать; 8) выносить, выдерживать, переносить, претерпевать; 9) мутить, вызывать тошноту; 10) открывать; 11) заносить, выносить (покойника); 12) хоронить; 13) вызвать (спросить) (ученика, студента); 14) арго уволочь, спереть, стащить; 15) поднимать, настраивать (против кого-чего).
Nicä görersiniz “CONSTRUIM” (not. – строим) maanasına yakın hiç bişey yok. Var nicä “ev kaldırmaa”, “duvar kaldırmaa”, ama onnarın maanası “CONSTRUIM” diil, ama “RIDICĂM” olacek.
Şindi bakalım “CONSTRUIM” (not. – строим) lafı gagauz dilindä ne olêr: 1) düzmää (ev düzmää – собирать (строить) дом); 2) yapmaa (yapı yapmaa строить, сооружать).
Hiç küsmesinnär gagauzça “EVROPA MOLDOVASINI KALDIRÊRIZ BIRLIKTA” yazısını hazırlayannar, ama esaba alarak gagauz dilin orfografiyasını hem stilistikasını bu cümnä gagauzça bölä olmalıdır: “EVROPA MOLDOVASINI BİRLİKTÄ DÜZERİZ”.
Bölä işlär hiç ufak işlär diil. Bölä esapsız yapılan işlär, gagauz dilin üzünä tükürmäk işlärdir. Ayıp olsun.
Akademik Todur ZANET, 6 tomnuk “Büük Gagauzça-Rusça Sözlük” yaratmanın avtoru
