(Valentina KOTENKO-BAURÇULUnun (21.01.1955 – 25.03.2000) duuma gününüm 65-ci yıldönümünä hem ölüsünün 20-ci yılına)
2020-ci yılın Büük ayın (yanvar) 25-dä tamamnandı 65 yıl gagauzların büük filologunun Valentina İlyiniçna KOTENKO (BAURÇULU)nun duuma günündä hem Baba Marta (mart) ayın 25-dä da oldu 20 yıl nasıl Valentina İlyiniçna raametli oldu. Bu iki (biri aydın, biri kara) yubileylärlän ilgili olarak isteeriz gagauzların aklısına gitirmää KİMDİ hem NEYDİ gagauz dili, gagauz bilimi hem gagauz filologiyası için Valentina İlyiniçna KOTENKO (BAURÇULU). Te ne yazêr Valentina İlyiniçna için Akademik Todur ZANET.
Valentina KOTENKO (BAURÇULU)ylan tanıştıım zamandan beeri taa onun vakıtsız aramızdan gitmesinädän, bana kalsa, o hiç diişilmediydi: harman gibi büük gözlerdän şılayan bakışlan pek gözäl hem kıvrak boylu bir karı, derin fikirli, sivri hem akıllı dilli, dooruyu doorudan söleyän hem doz-dolaya energeya çımkıran bir insandı. Kendisini gagauz filologiyasına hem pedagogikasına baaşlayan haliz gagauz kızıydı. O etiştirämedi disertațiyasını başarmaa hem korumaa, ama, nicä yazêr Dr. Lübov ÇİMPOEŞ, “gagauz dilinin hem üüredilmesinin ileri dooru metodika hem aaraştırma işlerindä V.İ. KOTENKONnun metodika aaraştırmaları hem yaratmaları temel oldular” [Любовь ЧИМПОЕШ, «Гагаузский язык – исторические и современные аспекты развития», 2008 г.].
Getirerim aklıma, nicä gagauz delegațiyasınnan bilä 1991-ci yılda trennän gidärdik Türkiyenin Kayseri kasabasındakı Erciyes Universitetına bilim simpoziuma. Simpoziumda doklad okuyannarın arasına, neçin sa, Valentina KOTENKOyu çaarmamıştılar. Da Valentina, bütün gecä uyumayıp, hazırladı ölä bir doklad gagauz dili için, ani, tribunadan onu okuduktan sora, simpoziuma katılan profesorlarının hem bilim doktorlarının arasında parlamaa başladı.
Acıylan bakarak ne olêr büünkü gagauz dilininnän, ne uurda onu kullanêrlar büünkü sözdä “gagauz dili bilim insannarı”, ne bitmiş halda o bulunêr radioda hem televideniyada, ne annamamazlıklan kullanılêr o Gagauziyanın M.V. Maruneviç adına Bilim-Aaraştırma Merkezindä, ne fasıl kuş dili gibi öter Universitetta, bän herkerä sancıylan getirerim aklıma Valentina KOTENKO (BAURÇULU)nun o gözäl, dooru hem kıvrak gagauzçasını, gagauz dili filologiyasında derin fikirlerini hem bakışlarını, bilim cömertliini hem yıldırım gibi yaşamasını.
2010-cu yılda Valentina KOTENKO (BAURÇULU)nun bizim aramızdan ayırılmasının 10-cu kara yıldönümünä bän yazdıydım Valentina için bölä lafları, angıları gagauz dilinin son kertää gelän şindiki durumunda taa da pek aarlaştılar:
“Şindiyädän gagauz milleti annayamadı ozaman KİMİNNÄN ayırıldı, KİMSİZ kaldı, KİMİ kaybetti. Bir şüpesiz, herliim ozaman Valentina KOTENKO (BAURÇULU) bizdän ayırılmaydı, gagauz BİLİM yaşaması başka yoldan gideciydi, gagauz dilinin FİLOLOGİYA ömürü başka olaceydı, üzä HALİZDÄN bilim adamnarı çıkaceydı, ya gagauz dilini bilän bilim adamnarı olaceydı, yada gagauz dilini bilän bilim adamnarı olceydı! Zerä başka bir şans onnara Valentina KOTENKO (BAURÇULU) brakmayaceydı.
Ama yazık, VALENTİNA yandı-gitii, gagauz bilimindä dä var o ne var.
Valentina KOTENKO (BAURÇULU) pek islää bilärdi, görärdi hem annardı kim onun dolayanında var hem ne onnar yapêrlar. Ama buna karşı bişey koymaa istemäzdi. Bu beterä da onu kullandılar, onun fikirini hem bakışlarını çaldılar büünkü “bilim” insannarı, ani onun ayak tırnaklarının paasını da yapmêêlar”.
Valentina KOTENKO (BAURÇULU) kendisi için kimi sözleri: “Bendä etişmeer vakıt ne kendimä deyni, ne aylemä deyni, ne disertaţiyaya deyni”; “Benim iki arzum var – başarmaa disertaţiyayı hem tiparlamaa diplom hem da kurs işlerimi. Zerä bunnar benim üzüm, benim suratım”; “Beni pek sık prezervativ gibi kullanêrlar: ilktän keyf kablederlär, sora da sıbıdêrlar”.
Adamnara da şaka deyärdi: “Siz ne esap almêêrsınız mı gözäl karıları? Bakın, onnarın birisi önünüzdä durêr”.
Ölä gözäl da kalıp, aramızdan gitti…
Valentinanın ansızdan raametli olması hem onu son yoluna geçirmektä onu ezennerin ikiüzlü nasaatları okadar acıttıydı canımı, ani o acıları “Valentina KOTENKO (BAURÇULU)nun ölüsünä” adanmış peetimä dökmeyincä canıma er bulamardım. Topracıın ilin olsun, Valentina!
Valentina KOTENKO (BAURÇULU)nun ölüsünä
Gözäl hem da paalı laflar
Tabut yannarından söledilär…
İnsan da vardı çok o ölüdä.
Yıldız gibi geçtin bu ömürdän.
Sän sa, o tabut içersindä,
Sonsuz bir uykuya artık daldın.
Göktän bir nur şılaardı annında.
Neyä bu dünneyi sän vakıtsız braktın?
Deyärdin ikidä-birdä bana:
“Onnar kıskanç hem çok görerlär işimi.
Köstek koymaa hep savaşêrlar yolumda,
Ama kuvet yok alsınnar fikirimi.
Umurumda da diil bu eşinmä…”
Ama toplarmışın sancıları sän içinä,
Gülär üzlü bakıp bu dünneyä.
Ateş gibi yanıp, ayırıldın bizdän.
Onnar kaldı, kaldı o tamahlar,
Ani korkêrlar yol vermää talantlara,
Da şindi tüflanêrlar dolayda:
“Ne insanı biz kaybettik aramızdan…”
Uslanın! Hiç lafetmeyin! Ya susun!
İnsan diriykana koruyun siz onu.
Aalayın, insannar, aalayın!
Ayırıldı bizdän BAURÇULU.
12.04.2000
