(Annatma)
Nicä düşer gagauz halk masalları adetlerinä görä, neredä küülerä Kaz küüyü, Sopa küüyü, Kamçı küüyü gibi fasıl adlar veriler, biz da annatmamızda olan işleri, deyelim, Ahne adını taşıyan küüyündä geçirdik.
Neçin bu küüyün adı bölä mi? Neçin zerä o günädän, angısı için annadacez, hep mayıl olardık onun gözelliinä, insannarının insannıına hem adamnıına, yavaşlıınan sıcaklıına hem bu mayıllıktan durmamayca bayılırdık. Onuştan, herkerä burayı geldiindä yada kimä sa onun için annadarkana, hep deyärdik: “Ah Ne küü-ü!” Ama bir kerä bu iş bozuldu, çünkü var ye laf “Bir uyuzlu koyun bütün sürüyü bozêr” – ölä bir günü burada da oldu. Taa doorusu diil bu ayozlu küüyün içindä, ama onun bir kırında, bir baaların kenarında, nereyi biz, dostumnan, geldiydik pak hem şıralı tatlı-iişimsi biyaz üzüm satın almaa deyni. Bezbelli Yaradıcı istämedi Ahne küüyün üzünä lekä kondurmaa da yaptı ölä, ani onun kulları tarafından bizä yapılan ayıp hem esapsız işi baalarların başında yaradılsın…
Doorusunu sölemää, bu istoriya başladıydı bir yıl geeri, açan üzüm için bän ilk kerä burayı geldiydim. Ozaman da ayıp işin ilk tütünü tüttü, ama o olan olayı bän sandıydım bir şakacık da ölä da onu kablettiydim. Bezbelli o üzerä, ani beni karşlayan baalarların çorbacısı hem saabisi, tanıştırdıydı hem eldän elä verdiydi doorudan kendi bobasının elinä, angısınnan biz yollandıydık o baalara, neredä artık beklärdilär adam hem karı kulluundan bir beş-edi gündelikçi. Adam annattı gündelikçilerä durumu da teklif etti nekadar tez üzümneri toplamaa. Ama tezliin erinä kişilär, kazlar gibi, baarışmaa başladılar. Bu baarışmak ta taa üz çingenelik diildi, ama bu, bir yıldan sora ortaya çıkan sıraya, hazırlanmakmış, bezbelli. Şindi sa, gündelikçilär, şaka murad maamilä surat, çingenelär gibi, kırın ortasında iş için şarap ikramı istemää başladılar hem bakırcıkların yaması para dilenmää.
Söz gelişi, lääzım urgulamaa, ani Ahne küüyündä bizim bildiimiz kazannara, plasmastan da olsa bilä, bakır deerlär. Onuştan ilktän annamazdım ne üzerä para isteniler, çünkü Germançu yortusu çoktan geçtiydi dä bu adetin enidän bakılmasına taa sekiz ay vardı. Ama ilktän şaka gelän laflar yavaş-yavaş acıtmaa başladılar. Bän bilmäzdim naşêy cuvap etmää, çünkü bölä bir duruma ömürümdä ilk kerä düştüydüm.
Bän savaşardım nesa insannık için sölemää, açan ortayı patlattı bir bülür gözlüklü hem yaşlı bulünün baargan sesi: “Mı narod! A narodı voynı ostanavlivali!” Ani bu bulü hiç bulü diilmiş hem taa delikannı kızmış, bän bir yıldan sora Canabisinin kendi laflarından üürendim. Ama bu sora oldu! Şindi sa, bän kendi hazırlıksızlıımdan şaş-beş kaldıydım da adadım, ani ileriya onnara şarap getirecäm!
Baalar saabisinin bobası kışkırttı “naroda” da onnar, homurdanarak, zar-zor işinä bakmaa başladılar. Benim elektron kantarımnan beş-altı üzümnän dolu bakırcıı çektik da ona görä esap yapmaa başladık – nekadar kazan üzüm maşinaya atmaa. Açan “narod” getirärdi bakırcıklarını da boşaldardı onnarı maşinaya suratlarında ne bir şennik, ne bir başka duygu bilä şılamazdı. Ozaman bu işi kendilerinin yorgunnuuna hem zor yaşamalarına aklımca atardım hem canımda onnarı acıyardım. İş sonuna yaklaşırkana çingenelik hem dilencilik genä üüselmää başladı da bän genä adadım, ki bir yıldan sora onnara şarap getirecäm…
Ortadan bir yıl geçti. Bu yılın içindä çok işlär diişti hem büük kahırlar orataya çıktı. Kıran beterinä baalarlar çorbacısının bobası raametli oldu, kendisi da aylesi da, nicä da insannarın çoyu, bu hatalaa uuradılar, ama, Allahın yardımınnan, atlattılar onu. Kahırlar hem belalar büüktü. Ecellisi gitti, günü olan kaldı. Yaşamak ilerledi hem o yaşamakta insanca yaşamaa lääzımdı…
Genä üzüm almaa gününä etiştik. Bu kerä dostum da, şarap yapmakta büük bir usta, benimnän Ahne küüyünä geldi, zerä pek beendiydi ne gözäl şarap olduydu bu küüyünün o tatlı-iişimsi biyaz üzümündän. Bän aldım yanıma bıldır adanmış şarabından birkaç şişä hem söledim dostuma, ani lääzım olacek vermää insannara birkaç karbona, zaametleri için. “Hiç yok laf!” – dedi o da yollandık yolumuza.
Etişitk küüyä. Çorbacı bizi karşladı hem dolay yoldan geçirdi baalarlaa, çünkü yazın peydalanan yangını durgutmaa deyni benim bildiim yolu sürmüştülär. Baalarlar başına konduynan, Canabisi aaradı gündelikçileri telefondan da, kısa lafetmektän sora telefonu kapadıp, söledi bizä, ani insannar şindi üülenniktä da bir saattan sora, yanımıza çıkıp, zorumuzu başaraceklar. Bundan sora kendisi yollandı çorbacılıın başka işlerinä bakmaa. Biz beklemektä kaldık.
Vakıt boşuna kaybetmemää deyni gezdik baaları, maasuz tertiplän ölüçtük üzümüm şekerliini. Şeker pek uygundu – taman onsekiz-ondokuz kertiindäydi, ne vereceydi kolayını onnardan yapılan şarap, yavaş kaynayıp, hep ölä tatlı-iişimsi olsun.
Aradan bir saat çiirek vakıt geçtiydi. İşçilär peydalanmadı. Bän aaradım çorbacıyı da ondan üürendim, ani gündelikçilär yakın fidannıkta taa üülenniktäymişlär. Adam yalvardı gideyim insannarın yanına da aklılarına getireyim, ani biz da varız hem onnarı bekleeriz.
Dostumnan yollandık fidannıklaa dooru. Yaklaştıynan gördük birkaç adam, ani uzanmıştılar otların üstündä. Onnar uyuklardı mı ne? Bilmeerim. Fidancıklar içindä mırıltı vardı. Bu işi görüncä dostum durgundu, bezbelli insannarın raatlıını bozmama deyni. Bän sä yollandım o mırıltıya dooru. Girincä fidannık içinä, gözlerimin önündä meraklı bir kartina peydalandı: adamnar erdä serpiliydilär, kimisi yan gelmişti, kim sä öküz gibi yatardı. Karılar da, karıyca erdä oturardılar hem rubalarının üstündä yatardılar. Bıldırkı kız olan bülür gözlüklü bulü da, arkasınnan bir fidana dayanmış, erdä oturardı. Bän seläm verdim, ama bir adamdan kaarä biri selämımı almadı hem, o adamdan kaarä, erindän kıpırdamadı. O adam ayaa kalktı, ama da hemen şarabı sordı. Bän etiştirämedim bişey sölemää, nicä bülür gözlüklü bulü hemen baardı: “Biz buradan kıpırdamaycez! Küüdä bar var – hepsimizä ellişär gramm!”
Bän cuvap ettim, ani gramlarlan çorbacılarına danışsınnar. Kim sa baardı: “Köpeklerdä çorbacı var, bizdä yok!” Bülür gözlüklü bulü da ekledi: “Mı narod! A narodı voynı ostanavlivali!” Buna pek üfkäm çıktı da cuvap ettim: “Siz mi narod! Sizin narodluunuzu gösterdiniz dün, açan seçimnerdä genä oy verdiniz o partiyaya, ani artık seksän yıl gagauzları kırıp falêêr!”
Ne başladı aman! Ortalıkta sansın üz çingenelik vardı. Bu kavgaya bakmadaan sordum: “Aranızda İvan kimdir?” Öküz gibi yatan hem hiç kıpırdmayan bir adam dedi: “Bänim!”
Bän baktım bu terbiyesizlää da aklımca karar aldım şarabı bunnara çıkarmamaa, seslän da ekledim: “Biz Canabinizleri artık bir saattan zeedä bekleeriz”.
– Görmeersin mi, – üfkeli dedi o, – biz üülennik yapêrız.
– Ama bir saattan zeedä geçti, – dedim bän.
– Biz geç oturduk hem sizin orada olmanızı bilmeeriz, – gözlerimä bakmayarak bir yalan söleyiverdi o İvan.
– Nicä ölä! – şaştım bän. – Çorbacı dedi, ani bilersiniz.
– Bilmeerim ne dedi çorbacı, – şamatalık içindä üfkelendi o. – Siz burada yoktunuz hem bän bilerim, ani bu başta sizi beklemää lääzım.
Bän iicä kaynardım, zerä bu suratsızlık hem saygısızlık için pek ayıptı bu küüyä seftä gelän dostumun önündä. Çilelerim da ok yayı gibi geriliydi. Çıkardım telefonu da aaradım çorbacıyı. Annattım ona durumu, söledim, ani onnar burada öküz gibi yatêrlar da, koyup telefonu açık sesä, uzattım brigadirä: “Buyurun, Canabin!”
Telefondan işidilärdi çorbacının üfkeli sesi hem fidannıı darmadaan edärdi Vani brigadirin sesli cuvapları. Telefonu kapattıktan sora o dedi bana: “Geldin, bozdun insannarın raatlıını. Bizim üülennik hakkımız var, vakıdımız da taa var!” Sora, hep ölä yatarak, kuudu bizi: “Gidin bekläyin orada: on minuttan sora gelecez!”
Bu hayınnaa pek gücendim, ama bişey demedim, salt döndüm da yollandım maşinlara dooru. Onnarın yanında beni beklärdi yaşamasında kavga etmeyän hem kavgayı sevmeyän dostum. Benim halımı göreräk, o dedi: “Hadi gittik buradan! Bu kavgalı üzümnerdän hayır olmayacek!” Bän onu pek islää annardım, ama artık öbür dostumu da, baalarların saabisini da, güç duruma koymaa istemäzdim. “Bekleriz on minut. Gelmärselär yollanêrız. Gelärselär – ikram karbonaları vermeyecez!”
Geçti on minut. Fidannık içindän “narod” çıkmadı! “Aç telefonu çorbacıya da sölä, ani küsmesin, ama biz gideriz!” – genä dedi dostum. Bän ölä da yaptım, ama çorbacı pek yalvardı yapmayalım bunu. Bän ikiliktä kaldım. Sora karar aldık taa beş minut beklemää. Ama taa islää gidäymişik!
Beş minuttan sora, fidannıktan peydalandı onbeş kişilik gibi “narod”. Aalemdän hem yabancı insandan hiç utanmadaan, çingenelär şatrası gibi, büük kavgaylan hem potreli baarmaklarlan yanımıza yaklaşarak, nelär sä baarardılar. Üfkäylän gittilär başladılar üzümneri yolmaa hem hep ölä baarark üfkäylän yanımıza getirmää. Bu baarmaktan gözlerim karardı. Aldıynan ilk beş kazanı hep o elektron kantarlan çekmää kilalar erinä funtlara koymuşum. Herbir altı-edi kilalık kazannarı oniki-onbeş gösterärdi. Buna şaşarak, dedim: “Durun, burada nesä diil dooru!” Ama yanımda duran İvan brigadir erifi dedi: “Dooru, dooru! Hadi taa çabuk, zerä biz pek alatlêêrız! Taa çok işimiz var!”
Bundan sora kafam karıştı, erif ta başladı saymaa bakırcıkları. Annaşılmış kilalara etiştiynän, hepsi geçtilär dostumun maşinasına da onbeş minudun içindä onu da üklettilär. Bundan sora, beni seslämeyip dostum, çıkardı cebindän ikram için hazırlanmış ikiüz karbonayı da uzattı onu brigadir esabı erifä. Göräydiniz ne tamahlıklan o kaptı parayı da, bolay “narod” görmesin deyni, hemen cebinä sokup, yollandı öbürlerin yanına. Dostum sa bakarak maşina içinä sordu bana: “Bu üzümnär ölä şıralı mı acaba? Pek aaz görüner!” Bän da baktım üzümnerä da cuvap ettim: “Kantar bölä gösterdi”.
Yollandım maşinama. Bu arada gündelikçilerin birisi kesti yolumu da sordu: “Naşêy o öküz?” O altmış yaşlarında bir adamdı. Şaştım ona, ani öküz lafını bilmeer, ama açıklamasını yaptım: “Enilmiş bua!”
Naşêy burada başladı! “O bizi manda yaptı!” – baardı o. “Siz manda diilsiniz, öküz da diilsiniz, – savaştım uslandırmaa adamı. – Öküz gibi yatmaa – erä serpilmää demeli”. Ama işidän yoktu. “Narod” kendi fikirinin peşindäydi. Bu kavgayı sündürmää deyni umut ettim o birkaç insana, ani, sansın, utanardılar hepsi bu ayıplıklardan, ama yanılmışım. Onnar açıktan bişey sölemäzdilär hem küüyün musaafirlerindän, bizdän, arka olmazdılar. Yazık.
Gagauzlar için utanmaktan hem bu üz çingenelik kavgasından, kor gibi yanarak, yaklaştım maşinama. Bu “narodu” artık istemäzdik görmää ama genä dä gündelikçi sürüsünä “Kalın saalıcaklan!” deyeräk, pindik maşinalarımıza da yollandık evä dooru. Benim halımı göreräk hem beni pek islää bileräk, dostum bütün yol savaşardı beni uslandırmaa, ama belliydi, ani o kendisi da Ahne küüyün esapsızlarının tarafından yapılan ayıplaa gücenärdi…
Evä geç etiştik. O üzerä üzümnerin tertiplemesi yaarına kaldı. Keefim hiç yoktu. Bütün gecä hep düşündüm: ne ölä aar o bakırcıklar hem ne olä maşina kendisini ilin gösterdi. Karar aldım taa bir kerä üzümneri çekmää. Hem dooru yapmışım. Çünkü, açan, çin sabaalen, baktım kantarın ekranına, gördüm, ani kertik funtlarda kalmış da bir kila erinä 2,2 kg gösterer – istediimiz üzümün sade yarısını almışık.
Neredä sä üfkedän patlayaceydım! Diil ondan ani bütün hazırlıklar maşinada olan üzümün iki katına hazırlanmıştı, zerä bunu doorutması pek kolaydı, ama ondan, ani Ahne küüyü kendilerinä “narod” dedikleri mandalar sürüsünün beterinä, dostumun gözündä bütün gagauzların üstünä büük bir lekä konduydu… Sora düşündüm: “Lekeyi kolay çıkarmaa, ama mandalar manda kalacek! Osa öküz mü?”…
Etişmeyän üzümneri üzüm paneerından alıp, işi çözdük. Sora dostumun önündä gagauzları paklamaa hem durumu doorutmaa deyni, aldım maşinada kalan o birkaç şişä şarabı da hemen gittim onun evinä. Üzümneri tertiplediinäm oturduk masa başına. Bän döktüm filcannarımıza Ahne küüyün bıldırkı üzümündän yapılı şarabı da uzattım bir filcanı dostuma. O kaldırıp filcanı baktı onu güneşä, sora, mayıl olup şarabın temiz hem parlak benizinä, bir diplomat gibi, dedi: “Ne mutlu o insannarın canına, ani Ahne küüyündä bölä üzümün büütmüşlär! Hadi onnar için buyuralım!” “Hadi, – teklif ettim bän da ilerlettim sözümü. – Ah, Ne küü o Ahne küüyü! Käämil bir küü! İnsanı da käämil! Üzümü da! Ha, saalık Allaa versin o küüyün insannarına da ileri dooru da hep insan kalsınnar. Yanılannarı da Allaa doorutsun, çünkü onnarın içindä diil mandalar, ama çok görän buynuzlular erleşmiş da bilmeerlär ne yapêrlar!” Dostum gülümsedi da dedi: “Hadi, Sallık Allaa versin!”
Trınga yapıp, buyurduk. Bilmeerim işidildi mi o trınga sesi Ahne küüyün “naroduna”, işidilmedi mi, ama insan olan ahneküülülär onu kesinniklän duydular…
Todur ZANET, 25.09.2021
