Beşalma küüyün Dimitri KARAÇOBAN istoriya hem etnografiya muzeyindän durmamayca yalannar ortaya çıkarılêr. Onnarı doorutmaa bıktık artık. Te geçennerdä bu muzeyin kurulmasınnan ilgili taa bir yalan tekrar ortaya çıkarıldı.
Ceviz ayın (sentäbri) 18-dä Beşalma küüyün Dimitri KARAÇOBAN istoriya hem etnografiya muzeyin Facebook sayfasında (rus dilindä!) bölä bir yazı çıktı «16 сентября 1966 г. в с. Бешалма разрезали ленточку, открыли двери первого гагаузского музея, основанного Дмитрием Кара Чобаном. 17 сентября 2024 года музей им. Д. Кара Чобана отметил своё 58-летие». Yazdı bu yazıyı Lüdmila KARAÇOBAN. Saytta Canabisi kendisini “Administrator” olarak gösterer. Demeli – muzeyin administratoru. Ama bu muzeyin administratoru – Lüdmila MARİN. Buyurun sizä ilk yalanı!
Kalan yalannar da te:
1. Bu yazıda «16 сентября 1966 г. в с. Бешалма разрезали ленточку, открыли двери первого гагаузского музея, основанного Дмитрием Кара Чобаном» yazılı, ani 1966-cı yılda Ceviz ayın 16-da Beşalmada muzeyim açılış şiridini kesmişlär. Nicä bu var nicä olsun, açan ozaman Beşalma muzeyi gibi bişeyi yoktu, çünkü sade 1969-cu yılda Moldavskaya SSRın kultura ministerliin Küçük ayın (fevral) 14-dän № 82 emirinä görä, Beşalmada Komrat iştoriya hem tarafı aarştırma muzeyin filialı kuruldu. Hem 2024-cü yıl Baba Marta ayın 22-dä Baş küüyündä Gagauziyanın Komrat Regional iştoriya hem tarafı aarştırma muzeyin kurulmasının 55-ci yılını kutlarkana, bunu tanıdı hepsicii hem Beşalma muzeyin kurulma günü için yannış yazan istoriya bilgilerindä doktor Diana NİKOGLU da (bak: https://anasozu.com/replika-yalannar-duumasin-deyni-teknik-yannisliklari-doorutmaa-laazim/).
Peydalanêr soruş: Beşalma muzeyin kurucusu Dimitriy KARAÇOBAN mı, Moldavskaya SSRın kultura ministerlii mi?
2. Bu punkta Beşalma muzeyin direktorlarından çıkan 4 yalan var. Bu yazıda «16 сентября 1966 г. в с. Бешалма разрезали ленточку, открыли двери первого гагаузского музея, основанного Дмитрием Кара Чобаном» yazılı, ani Dimitriy KARA Çoban kurmuşmuş ilk gaguz muzeyini. Ama bu yalan! Çünkü ilk gagauz muzeyini Kongaz küyündä kurdu gagauz yazıcısı Nikolay BABOGLU da, açan o muzeyi kapadılar, oradan eksponatların temelindä kuruldu Komrat muzeyin Beşalmadakı filialı.
Bunu neredän bilerim. Kongaz muzeyindä vardı bir kara taş, 1905-ci yılda yaponiya cengindä ölän saldatlar için (bak fotoyu). Açan 90-cı yıllarda Moldovad başladılar yalan yazmaa, ani eski rusta gagauzları armataya almazmışlar, başladım o taşı aaramaa. Ozaman Nikolay BABOGLU söledi bana, ani o taşı, Kongaz muzeyinndän, başka eksponatlarlan bilä, Beşalmaya almışlar. Gittim Beşalmaya. Ozamankı Beşalma muzeyin direktoru Mina KÖSÄ dedi, ani o taş onnarda yokmuş. Zamanında bunu sorduydum muzeyin taa bir direktoruna Atanas KARAÇOBANa, o da dedi ani ölä taş onnarda yok.
Geçtik kendisinnän, muzeyin dip zalına. O zalın çıkış kapusu açıktı hem kapu aşırı bir lampoçka yanardı. Bän naşeysä istedim patredä çıkarmaa, o lampoçka da kösteklärdi. Ansızdan kapadım kapuyu. Kapu ardından, orada saklı hem duvara dayalı, aaradıım taş gözlerimin önümä çıktı! Nayın sizä yalannarı!
3. Bu yazıda «17 сентября 2024 года музей им. Д. Кара Чобана отметил своё 58-летие», yazılı, ani Beşalma muzeyin 58-ci yılını kutlamışlar. Nicä var nicä kutlamaa onu, ne yoktu! Beşalma muzeyin gibi bişey 1966-cı yılda yoktu. Sade Komrat muzeyin Beşalma filialı vardı. O kendibaşına muzey oldu 1972-ci yılda. Beşalma muzeyin 1972-ci yılda kurulması için kendisi Dimitriy KARAÇOBAN 1972-ci yılın Orak ayın 27-dä bölä yazêr: “Недавно в Бешалме был создан эсторико-этнографичекий музей… Создание музея совпадает со знаменательной датой – с 50-летием образования СССР” (газета «Ленинское слово», 27.07.1972 г.). Aklınıza getirelim, ani SSRB kuruldu 1922-ci yılda. Ufak esap göster: 1922 – 1972 = 50! Nicä görersiniz şindi Beşalma küüyün muzeyi sade 52 yaşında.
Bilerim, bu yazılarıma cuvap olacek ölä: “muzey eksponatları Beşalmada bir odada 1966 yılından beeri toplanardılar. Onun için bu yıl muzeyin kuruşlması sayılêr”.
Ozaman herbir küüyün muzeylerin kurulmasını lääzım saymaa o gündän, açan kimsä eksponatları toplamaa başlamış. Deyecez, bän bir muzey açarsam, onun kuruluş gününü 1962-dän saymamlääzım, çünkü ozamannardan beeri elimä geçti I-ci dünnää cengindän kalan bir süngü hem birkaç eski çanak-çölmek. Gülüntü diil mi?
Ama aslısına geçelim Beşalma küüyün Dimitri KARAÇOBAN istoriya hem etnografiya muzeyindän durmamayca çıkan yalannarın sebepi bir: gagauz kulturasının muzeycilik göbää – Beşalmadır, gagauz kulturasında ne yapılmış muzeyin administratorunun bobasından çekiler. Kalanı boş er!
Bitkidä konuylan ilgili bir fıkra:
“Toplanêrlar türlü memleketän bigicilär da çekederlär üünmää kim neyi ilk çıkardı hem dünneyä baaşladı.
Amerikalı deer: “Bizim Tomas Edison lampoçkayı yaptı!” Rus, ayaa kalkıp, deer: “Bu yalan! Lampoçkayı bizim Pavel Yabloçkov yaptı!” Hepsi şamarlarını düüyer.
Angliyalı deer: “Bizim George Stephenson paravozu yaptı!” Rus, ayaa kalkıp, deer: “Bu yalan! Paravozu bizim Çerepdnov kardaşları yaptılar!” Hepsi şamarlarını düüyer.
Kalkêr İtalyalı da deer: “Bizim Guglielmo Marconi radioyu çıkardı!” Rus, ayaa kalkıp, deer: “Afedin, ama bu da yalan! Radioyu bizim Aleksandr Popov çıkardı! Hem taa ileri dartışmaları başarmaa deyni, isteerim sölemää, ani taa 1550-ci yılda bizim țar Korkunç İvan, boyarlara yazdıı kiyadında, deer: “Sizin içinizi görerim!” Bunu nemțelerä söleerim, demesinnär deyni onnar rengeni çıkardı” Hepsi, ayaa kalkıp, rusa palma düüyerlär. Yalancılara ovațiya!!!
Todur ZANET
